3 manieren om predictive profiling effectiever in te zetten bij evenementen

Waar zou u op letten wanneer u de opdracht krijgt om op een evenement incidenten vroegtijdig te ontdekken? Het herkennen van afwijkend gedrag – in het Engels: predictive (behaviour) profiling – biedt mogelijkheden om bepaalde incidenten aan te zien komen en daar tijdig op in te spelen. Deze alternatieve beveiligingsmaatregel effectief inzetten bij evenementen is niet eenvoudig. Waar veel mensen aanwezig zijn is predictive profiling al snel vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg.

De effectiviteit van predictive profiling is al geruime tijd onderwerp van discussie. Daar is wat voor te zeggen. Het voorspellen van incidenten op basis van gedragsobservatie, informatie en context is namelijk bijzonder complex en niet altijd mogelijk. Predictive profiling is geen exacte wetenschap en zeker geen wondermiddel, hoewel het soms wel zo wordt aangeprezen.

Mensen in de gaten houden klinkt eenvoudiger dan het is. Dat geldt zeker bij evenementen. Waar veel mensen aanwezig zijn is het vrijwel onmogelijk om ieder individu en ieder deel van de locatie in de smiezen te houden. Het is moeilijk om te bepalen waar de aandacht wel op gevestigd moet worden. De aandacht richten en de rest negeren is wel nodig, want anders is er te veel informatie om te verwerken, vallen gedragingen niet op en worden zelfs patronen niet snel opgemerkt. Daarnaast krijgt het herkennen van afwijkend gedrag op evenementen een extra dimensie, omdat per evenement kan verschillen wat normaal of afwijkend gedrag is.

Predictive profiling bij evenementen vraagt meer dan toezicht houden met begrip van afwijkend gedrag. Desalniettemin komt het in de praktijk voor dat een eenvoudigweg tot ‘profiler’ benoemde evenementenbeveiliger de opdracht krijgt om rond te lopen en de mensen scherp in de gaten te houden. Dat zal weinig brengen of juist veel loze alarmen opleveren.

De effectiviteit neemt toe wanneer de profiler gericht kan zoeken naar specifieke gedragingen of de aandacht kan focussen op een beperkt tijdsvenster en gebied. Ik geef drie suggesties waarmee dat bereikt kan worden.

1. Haal uit de dreigingsanalyse een lijst van specifieke gedragingen.

Predictive profiling is vooral bekend als benaming van de methodiek waarbij gezocht wordt naar kenmerken van de wijze waarop criminelen en terroristen handelen, de modus operandi. Als er een concrete en specifieke dreiging is, kan uitgekeken worden naar gedrag dat bij die modus operandi hoort. Wanneer deze informatie beschikbaar is, kan een lijst van gedragingen worden opgemaakt die in de context van het evenement passen bij de betreffende handelswijze. Op basis daarvan kan predictive profiling gerichter ingezet worden. Dat vraagt wel om – en bevestigt het belang van – goede inlichtingen en daarnaast vereist het uiteraard kennis van modus operandi (die professionals om logische redenen niet graag delen).

Voorbeeld: rondom een informatiebijeenkomst bestaat een concrete en specifieke dreiging op gewelddadige protesten door een actiegroep. Van de actiegroep is bekend dat leden het gezicht bedekken voordat zij gewelddadig worden. Dat is een onderdeel van de modus operandi. Profilers krijgen de opdracht om uit te kijken naar bezoekers met gezicht bedekkende kleding of het aanbrengen daarvan.

2. Focus op de reactie op beveiligingsmaatregelen.

Voor degene die kwaad in zin heeft zijn beveiligingsmaatregelen – zoals een toegangscontrole, security questioning of schilbeveiliging – momenten met een verhoogde kans om door het ijs te zakken. Beveiligingsmaatregelen (en de mogelijkheden tot het omzeilen daarvan) hebben daarom de aandacht van de kwaadwillende. Het naderen van de beveiligingsmaatregelen kan daarbij een hoge mentale belasting met zich meebrengen en leiden tot zichtbare opwinding. Door gericht te letten op hoe iemand reageert op beveiligingsmaatregelen is het mogelijk om het ‘profilen’ te beperken tot de gebieden en het tijdsvenster waarin de beveiligingsmaatregel plaatsvindt.

Voorbeeld: een evenement neemt extra veiligheidsmaatregelen vanwege een concrete terroristische dreiging. Extra veiligheidsmaatregelen worden genomen, waaronder het onaangekondigd verscherpen van de toegangscontrole. Wie wapens of explosieven wil meenemen, zal (bewust of onbewust) reageren op de confrontatie met de verscherpte toegangscontrole. Profilers richten hun aandacht op de reactie van mensen op de verscherpte toegangscontrole en krijgen instructies om uit te kijken naar bijvoorbeeld gedrag dat wijst op pogingen om de toegangscontrole te omzeilen en uitingen van het toenemen van mentale druk naarmate de feitelijke controle nadert, zoals zweten, trillen of  bleek worden.

3. Prikkelen.

Door opzettelijk iets aan de situatie te veranderen kan op een gekozen moment en plek een reactie worden ontlokt. Dat prikkelen leidt tot meer efficiëntie. De profiler let dan op de reactie (of juist het ontbreken daarvan) op een ingebrachte stimuli. Het is enigszins verglijkbaar met het focussen op de reactie op beveiligingsmaatregelen, maar verschilt in die zin dat bij prikkelen gericht een prikkel ingebracht wordt waar de kwaadwillende anders op zal reageren dan degene die geen kwaad in zin heeft.

Voorbeeld: op een festival zijn ordeverstoorders actief. Zij plegen geweld en verdwijnen dan in de menigte. Op die manier blijven zij uit beeld. Wanneer er signalen zijn dat de groep zich ophoudt in een bepaald gebied wordt een opvallend videosurveillance-team ingezet. De aanwezigheid van opvallende videosurveillance dwingt tot een (onbewuste) reactie. Wie per se niet in beeld wil komen, zal al snel overdreven ontwijkend gedrag vertonen. Profilers krijgen de opdracht om uit te kijken naar wie ‘wegduikt’ voor de videosurveillance of wie zich plots groepsmatig verplaatsen bij het verschijnen van het team.